παραλύω

ΝΜΑ, και παραλώ Ν

1. επιφέρω αδυναμία, προκαλώ εξασθένηση και χαύνωση, εξαντλώ (α. «η πείνα μέ έχει παραλύσει» β. «κἄν ἐπιμείνῃ τις, παρέλυσεν, ἐλωβήσατο», Πλάτ.)

2. (το ενεργ. και το παθ.) χάνω τη δύναμη μου, εξασθενώ (α. «ταράττεται η ψυχή μας, παραλύει», Καβάφης

β. «παραλελυμένοι καὶ τοῑς σώμασι καὶ ταῑς ψυχαῑς», Πολ.)

νεοελλ.

1. πάσχω από παράλυση, από ακινησία τών μυών μέλους ή ολόκληρου τού σώματος («παρέλυσε το ένα του χέρι μετά το εγκεφαλικό»)

2. προκαλώ παράλυση τών σωματικών μυών («οι ρευματισμοί τού παρέλυσαν τα πόδια»)

3. επιφέρω εξάρθρωση ενός αντικειμένου («μην χοροπηδάς πάνω στον καναπέ, θα τόν παραλύσεις»)

4. αποδιοργανώνομαι, νεκρώνομαι («παρέλυσε το εμπόριο εξαιτίας τού πολέμου»)

5. ναυτ. χαλαρώνω σχοινί προκειμένου να τό λύσω, κν. μποσικάρω

6. μτφ. γίνομαι ακόλαστος, διεφθαρμένος, ζω έκλυτο βίο

7. (η μτχ. αρσ. μέσ. παρακμ. ως ουσ.) ο παραλυμένος

α) αυτός που έχει χάσει τη συνοχή ή την οργάνωσή του

β) μτφ. άτομο ακόλαστο, διεφθαρμένο

μσν.

(σχετικά με ένδυμα) ξυλώνω, διαλύω

αρχ.

1. λύνω στα πλάγια, διαλύω και αφαιρώ, βγάζω («τὰ πηδάλια παρέλυσε τῶν Μηκιδέων νεῶν», Ηρόδ.)

2. λύνω και αφαιρώ, αποσπώ («τὴν πτέρυγα παραλύσασα τοῡ χιτωνίου», Αριστοφ.)

3. καθιστώ κάτι άχρηστο, αχρηστεύω

4. θέτω τέρμα σε κάτι, καταλύω («παρέλυσε δ' ἄν Ἑλλάδος ἀλγεινοὺς μόχθους», Ευρ.)

5. παραιτούμαι από μία προσπάθεια, τήν εγκαταλείπω («παραλύειν τὴν τοῡ παιδίου ἀμφισβήτησιν», Ισαί.)

6. λύνω κάτι κρυφά

7. πληρώνω ως πρόστιμο

8. αποχωρίζω από κάποιον («πολλοὺς ἤδη παρέλυσεν θάνατος δάμαρτος», Ευρ.)

9. συνεκδ. απαλλάσσω, απολύω («παράλυσον τῆς στρατηΐης τὸν πρεσβύτατον», Ηρόδ.)

10. ελευθερώνω κάποιον, απελευθερώνω

11. παύω κάποιον από ένα αξίωμα

12. (μέσ. και παθ.) παραλύομαι

α) απαλλάσσομαι από κάποιον, ξεφεύγω

β) αποχωρίζομαι από κάποιον, φεύγω

γ) εξαιρούμαι από κάποιον

δ) παίρνω άδεια απουσίας από κάποιον

ε) λύνω επί πλέον

στ) πάσχω από παράλυση

13. (η μτχ. αρσ. παθ. ενεστ. ως ουσ.) ὁ παραλυόμενος

άτομο που πάσχει από παράλυση, ο παραλυτικός.